Uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczpospolitej Obojga Narodów była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją. Już we wstępie określała cele zreformowanego państwa:: “całość państwa”, a więc nienaruszalność jego terytorium i całkowita suwerenność, następnie “wolność obywatelska”, dotycząca już nie tylko duchowieństwa i szlachty, ale także mieszczaństwa i wreszcie “porządek społeczny”, a więc ustępstwa w ramach ustroju feudalnego w interesie mieszkańców miast i na rzecz poprawy położenia chłopów. Konstytucja wprowadziła trójpodział władzy, dzieląc ją na: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Znosiła wolną elekcję i liberum veto, uznawane powszechnie za główne przyczyny słabości i upadku państwa.
Uchwalenie Konstytucji 3 maja z entuzjazmem witano w kraju i na świecie. Nawet konserwatywni myśliciele nazywali ją „najszlachetniejszym dobrem, otrzymanym kiedykolwiek przez jakikolwiek naród”. Inaczej postrzegano Ustawę rządową w stolicach państw zaborczych. Caryca Katarzyna II nie zamierzała godzić się na wzmocnienie Rzeczypospolitej i zakładała interwencję zbrojną. Pretekstem do rozpoczęcia wojny okazały się działania targowiczan – przeciwników reform. Podjęta w 1792 roku interwencja Rosji zniweczyła największe dzieło Sejmu Wielkiego. Twórcy Konstytucji określili ją jako ”ostatnią wolę i testament gasnącej ojczyzny”.
3 maja - rocznica uchwalenia Konstytucji – to jedno z ważniejszych polskich świąt narodowych. Przez lata zaborów, ale także po odzyskaniu niepodległości, data ta stała się symbolem walki Polaków o odzyskanie suwerenności i niezawisłości państwa. W 1919 roku 3 maja został ogłoszony świętem narodowym. Po II wojnie światowej władze komunistyczne zniosły to święto, a wszelkie próby upamiętnienia 3 maja przez opozycję kończyły się represjami. W 1990 roku Sejm i Senat proklamowały 3 maja świętem państwowym.
[Zobacz prezentację na temat: Święto Konstytucji 3-go maja]
